Als overheid zijn we continu bezig om binnen allerlei projecten burgers aan te moedigen zelf het initiatief te nemen. We zijn trots op de zelfredzaamheid binnen onze maatschappij. Maar wat nu, als bij een kettingreactie aan burgerinitiatieven de veranderingen zo snel gaan dat de overheid het niet meer kan bijhouden?

Vrijwilligers slaan de handen ineen.

Een treffend voorbeeld komt uit Japan in de nasleep van de nucleaire ramp in Fukushima. Volgens activisten en burgers was mogelijk nog het ergste na de ramp de voortdurende onzekerheid over de gezondheidsgevolgen voor de bevolking. Omdat de statistieken van de Japanse overheid elkaar tegenspraken, was een netwerk van vrijwilligers begonnen overal in Japan de straling te meten. Deze vrijwilligers sloegen de handen in een om Safecast in het leven te roepen, een netwerk om onafhankelijke en accurate metingen in heel Japan beschikbaar te maken. De groep verdeelde mobiele detectoren en zette de uitkomsten van de metingen op het internet.

De uitkomst van die metingen waren schokkend. Er werd meer straling gemeten dan in eerste instantie werd verwacht. Er waren agenten die de hele dag zonder beschermende kleding aan het werk waren bij afzettingen aan de rand van de evacuatiezone. Ze zeiden dat ze geen idee hadden van de straling, dat hen gewoon verteld was om daar aan het werk te gaan.

Je kunt voorspellen wat er gebeurde toen de Japanse overheid de bevolking opriep om enkel de cijfers van de overheid te vertrouwen…

Overheid op achterstand

Ik kan me goed voorstellen, dat er ook bij ons in Europa burgerinitiatieven kunnen ontstaan die zo snel opschalen dat de overheid uiteindelijk wordt gepasseerd en op achterstand wordt gezet. Weg is het zorgvuldig opgebouwde vertrouwen in de overheid. Maar belangrijker nog hierdoor zal ook het politieke landschap voorgoed veranderen. Zijn we daar in Nederland eigenlijk klaar voor? Zijn we in staat om onze politieke besluitvormingsprocessen snel genoeg aan te passen aan de steeds sneller functionerende maatschappij bij te kunnen houden?

 Honger naar data

Het is duidelijk dat in Japan een gebrek aan accurate gegevens er voor heeft gezorgd dat er innovatieve oplossingen werden gevonden om wel aan de gegevens te komen. Dat de Japanse stralingssensoren inmiddels goedkoop en simpel te produceren waren speelde een grote rol. Internet, maar ook het steeds toegankelijker worden van techniek spelen ook een grote rol. Je ziet nu al een enorme groei aan technische startups. Bigdata komt steeds meer beschikbaar doordat o.a. overheden hun gegevens beschikbaar stellen. Allemaal factoren die er voor kunnen gaan zorgen dat het politieke landschap wel eens sneller zou kunnen gaan veranderen dan we verwachten. Het is misschien goed dat we ons hier bewust van worden.