Circulair inkopen leidt tot veel enthousiaste reacties binnen organisaties. Dat komt doordat in de circulaire economie afval niet bestaat. Verspilling van grondstoffen wordt tegengegaan door steeds goed te kijken naar de herbruikbaarheid van producten en materialen. Dat maakt het ook leuk om binnen een project mee aan de slag te gaan.
Soms is het zo dat na een enthousiaste start van een project de uitvoering moeilijk van de grond komt. Het is belangrijk dat we ‘hands on’ aan de slag gaan en ons niet laten tegenhouden door alle beren op de weg. Er bruisen er borrelen inmiddels zoveel initiatieven dat ik denk dat 2017 het jaar van de circulaire economie gaat worden.
Verschotting van de budgetten
De ambitie om circulair in te kopen lijkt na een vliegende start haast wel onderhevig te zijn aan erosie! Het enthousiasme wordt snel minder wanneer duidelijk wordt dat de huidige inkoopprocessen niet aansluiten bij wat nodig is om ook echt circulair in te kunnen kopen. De oorzaak is de “verschotting van budgetten”. Projecten in de openbare ruimte worden gestapeld gefinancierd vanuit diverse geldstromen. Denk aan subsidies, 
rioleringsbudgetten, groenbudgetten en budgetten voor wegenonderhoud. Al deze geldstromen worden onafhankelijk van elkaar in jaarprogramma’s vastgelegd en politiek geaccordeerd. De benodigde budgetten zijn helaas op de traditionele manier bepaald waarbij geen rekening wordt gehouden met de extra investering die circulair inkopen nu eenmaal vraagt. De ruimte om in een project duurzame ambities vorm te geven is hierdoor beperkt tot het beschikbare budget. Ja, en nog een keer naar de gemeenteraad gaan om aan te geven dat je eigenlijk meer geld nodig hebt om ‘duurzaam’ te zijn is lastig. Dat had je eerder moeten bedenken…
Ik heb begrepen dat er inmiddels gemeenten zijn die dit manco in de financiering repareren door te accepteren dat een project 5 tot 10% duurder mag worden. Mits dit extra geld aantoonbaar wordt besteed aan duurzame initiatieven binnen het project. Voor de korte termijn is dit zeker een oplossing, maar op de langere termijn zal de keuze om circulair in te kopen toch echt in de programmafase moeten worden meegenomen.
De circulaire economie is geen hosanna verhaal met alleen maar winnaars
De algemene focus binnen organisaties is om alles sneller en goedkoper uit te voeren op basis van jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s. Vrijwel iedereen accepteert dat de inkoopprijs van een product of dienst soms hoger is en dat de opbrengst hiervan pas later of ergens anders in de organisatie – bij beheer & onderhoud of door minder afvalkosten – verzilverd wordt. Het is belangrijk om je te realiseren dat er altijd verliezers zullen zijn, want de circulaire economie is geen hosanna verhaal met alleen maar winnaars. Het betreft een systeemverandering die op alle niveaus leidt tot verschuivingen. Alleen als we dit daadwerkelijk begrijpen en hiernaar handelen zal circulair ondernemen succesvol kunnen worden.
Mijn conclusie is dat er inmiddels geen weg meer terug is. De circulaire economie zal in 2017 een enorme vlucht gaan nemen waarbij organisaties, of ze willen of niet zich zullen moeten aanpassen.
In mijn blog van afgelopen maart heb ik geschreven dat een veranderende overheid niet overal met gejuich wordt ontvangen. Systeemveranderingen zijn per definitie lastige processen. Ik heb toen vijf situaties beschreven waarbij deze worsteling duidelijk wordt.
- de invloed van de gevestigde belangen
- risicomijdend gedrag en afrekencultuur bij innovaties
- inrichting van de interne organisatie
- ongeschreven regels, gewoonten en werkafspraken
- scepsis vanuit de samenleving
Meer lezen? Kijk dan even op www.lbbrhzn.nl.
