Blockchain is de technologie die schuil gaat achter Bitcoins. De methode die het technische mogelijk maakt om virtueel geld naar elkaar over te maken, zonder tussenkomst van de bank. Met dezelfde techniek kun je ook andere data naar elkaar versturen zonder de tussen komst van een “bank”. Denk i.p.v. een bank eens aan het kadaster, een notaris of een gemeente. Bitcoins hebben echter een wat twijfelachtige reputatie door de spectaculaire ontvreemdingen en de populariteit binnen het criminele circuit. Er zit een luchtje aan bitcoins en dat straalt af op blockchain. Maar is dat terecht? Om dat te bepalen zul je moeten weten hoe de blockchain technologie werkt. Ik ben er in gedoken en kom tot de conclusie dat er heel veel (toekomstige) toepassingsmogelijkheden zijn. Ik zie ook kansen om het aanbesteden en het samenwerken tussen markt en overheid vergaand te versimpelen.

Wat is blockchain?

Dat is nog best lastig om het makkelijk te verwoorden. Om het eenvoudig te houden kan een blockchain het beste worden vergeleken met een spreadsheet of een excel werkblad. Een lijst met gegevens waarbij iedereen die meedoet een exacte kopie van die lijst krijgt en kan zien wat er in staat. Iedereen met toegang tot deze spreadsheet kan vervolgens ook wijzigingen aanbrengen in de database. En alle wijzigingen worden op alle andere kopietjes van de lijst bijgewerkt. Het resultaat is dat iedereen altijd naar dezelfde lijst met gegevens kijkt. Overal ter wereld.

Denk bijvoorbeeld aan een toepassing als office 365 en google drive. Hierbij kun je tegelijkertijd aan één en het zelfde document werken en informatie delen. Er is echter één eigenschap die blockchains uniek maakt. En dat is dat aan een blockchain alleen nieuwe regels toegevoegd kunnen worden aan de onderkant van de lijst. Het is niet mogelijk om een wijziging door te voeren in eerder toegevoegde regels. De cryptografische software zorgt voor de noodzakelijk veiligheid en echtheid van de gegevens.

Toepassingen van een blockchain

In de blockchain worden alle (data) transacties bijgehouden, inclusief informatie over de tijd, datum, deelnemers en omvang van de transactie. Met blockchain worden bestaande systemen opnieuw ontworpen om beter te voorzien in de behoeften van burgers, bedrijven en overheden. Zo kan met de technologie het stemmen veiliger en betrouwbaarder worden gedaan tegen sterk gereduceerde kosten. Ook kunnen registers van gegevens zoals het kadaster, patientendossiers, identiteitspapieren, burgerinformatie en diploma’s met blockchain worden ‘teruggegeven’ aan de eigenaren: de burgers. Waar nodig kunnen gegevens privé blijven en alleen op aangeven van de eigenaar worden overhandigd ter verificatie of leesbaar worden gemaakt voor gebruik. Het controlemechanisme zorgt er voor dat, met de ondersteunde registers op al die andere computers dat er geen fraude kan worden gepleegd. Deze regels kunnen onmogelijk omzeild worden.

Als je blockchain vergelijkt met het internet dan maakt het voor data in databases mogelijk wat het internet doet voor informatie. Uitleggen hoe internet werkt is voor de gemiddelde gebruiker lastig maar inmiddels weet iedereen wel hoe je er mee om moet gaan. Dit werkt ook zo bij de toepassing van blockchain. Je kunt er goed mee om gaan maar uitleggen hoe het precies werkt zal voor de gemiddelde gebruiker lastig zijn.

Verandering van het aanbesteding landschap

Als je wilt weten wat blockchain kan betekenen binnen de infrawereld dan moet je kijken naar de huidige werkprocessen. Het werken in de openbare ruimte bestaat -plat gezegd- uit het vervoeren van materialen en goederen om uiteindelijk buiten iets te realiseren. Het is een proces waarbij veel verschillende partijen betrokken zijn. Iedereen houdt een eigen (bonnen) administratie bij waardoor veel tijd verloren gaat en veel dubbel werk wordt gedaan. Deze manier van werken is ook behoorlijk foutgevoelig. Eén centrale administratie op de blockchain manier kan dit soort processen veel efficiënter maken. Materialen zijn ook veel makkelijker te volgen, waar ze vandaan komen en waar ze uit zijn opgebouwd. Vooral erg handig voor het verificatieproces binnen contracten. Maar denk ook aan het aantonen dat er bepaalde (duurzame) materialen zijn toegepast of circulair zijn hergebruikt!!

Maar ook het aanbesteden en samenwerken met aannemers zal hierdoor kunnen veranderen. Nu maken we als overheid een contract waarin de werkzaamheden worden beschreven die een aannemer moet uitvoeren. Die wordt soms nog geprint en opgestuurd of per mail in pdf verzonden. Stel nu, dat je alle data die je als aanbestedende partij hebt verzameld via blockchain beschikbaar stelt aan de geselecteerd marktpartij? De data wordt vanaf de bron gedeeld. De aannemer voegt zijn eigen data toe in de vorm van het realiseren van de werkzaamheden. Er zijn dan geen opleverdossiers meer noodzakelijk! Als er over 10 jaar weer een nieuwe deklaag asfalt moet worden aangebracht ga je verder waar je gebleven bent.

Het voordeel hierbij is ook dat je als overheid geen ingewikkelde systemen in de lucht te houden om data op eigen servers op te slaan en te archiveren. Alle historische data is met een muisklik beschikbaar. Veel huidige administratieve taken binnen de overheid kunnen hierdoor worden geautomatiseerd.

Hoe snel gaat deze verandering? 

Veranderingen op dit gebied zijn zeer ingrijpend en hebben gevolgen voor heel veel bestaande werkprocessen. Bestaande werkprocessen zullen helemaal opnieuw moeten worden ontworpen en ingericht. Dat is niet iets dat je zomaar even besluit om in te voeren. Allereerst zal heel duidelijk moeten zijn wat een organisatie met de invoering van blockchain te winnen heeft. Kan een proces goedkoper, sneller, met minder fouten? Het tempo van verandering zal afhankelijk zijn van succesvolle pilots die nu worden opgezet. Binnen de Rijksoverheid lopen inmiddels 15 pilots. Deze zijn vooral bedoelt om binnen de overheid meer kennis op te doen en draagvlak te krijgen m.b.t. de concrete mogelijkheden van de blockchain. De verwachtingen zijn hooggespannen dus misschien kan het wel eens sneller gaan dan we ons nu realiseren.