Interview Sander Lubberhuizen

Door: Samantha van der Smissen

Waarom genoegen nemen met 30% gerecycled materiaal als 99% mogelijk is? De eigenschappen van logisch nadenken en nieuwsgierig zijn gaan goed samen als het gaat om het realiseren van een circulaire aanbesteding. Projectleider infra en innovator in circulariteit Sander Lubberhuizen heeft deze eigenschappen én weet ze op een manier in te zetten die lijden tot een circulair proces.

Kun je een introductie geven over jouw rol in het circulair aanbesteden van de Parken?

Het is lastig om een circulair proces in beweging te krijgen. Oude systemen zitten vastgeroest en hebben soms wat ‘olie’ nodig om op te starten. Naast dat je dus gewoon een projectleider moet zijn moet je ook een ‘oliemannetje’ zijn om zo circulaire processen in gang te zetten. Daarvoor moet je een soms een beetje eigenwijs zijn en langs de regels heen kijken om iets gedaan te krijgen. Nieuwsgierig zijn, vragen stellen en verwondering uitspreken kunnen soms net dat extra zetje geven.

Waar komt die behoefte om duurzaam te handelen vandaan?

Als je logisch nadenkt, ligt het voor de hand dat je duurzaam en circulair moet gaan handelen. De voorraden raken op en iedereen weet dat we op deze manier niet verder kunnen. Nieuwsgierigheid helpt daarbij. Willen weten hoe het zit, dat uitpluizen en aanpakken.

Zo is er verwondering over de manier hoe de 2 miljoen stenen voor de Parken aangeleverd zouden worden. Enorme rijen pallets zullen allemaal in plastic aangeleverd worden. Plastic wat niet biologisch afbreekbaar is. Het is noodzakelijk om de pakketten stenen bij elkaar te houden zodat de stenen machinaal gelegd kunnen worden (o.a. een eis vanuit de Arbowet). Als kers op de taart blijken dan al die houten pallets waar ze op staan, ook nog eens wegwerpmateriaal te zijn. Waar het nu te laat was om het plastic dilemma aan te pakken, wilde de leverancier wel de houten pallets terugnemen voor hergebruik. Mits ze goed verzameld en als retourvracht meegenomen kunnen worden! Een kleine overwinning voor een circulair proces waar je om moet vragen omdat het anders niet wordt gedaan.

 

Deze gebeurtenis geeft wel weer de ruimte om daar in de toekomst bij een volgende aanbesteding beter over na te denken. Als opdrachtgever weet je niet altijd wat er in het systeem gebeurt. Om meer grip op het systeem te krijgen zouden opdrachtgevers meer eisen kunnen stellen. In dit geval geen plastic verpakking meer bijvoorbeeld.

De persoonlijke kracht is vooral het eigenwijze. De kunst is wel, om niet door te schieten waardoor het gevaar bestaat dat je binnen de organisatie draagvlak gaat verliezen. Terwijl je dat juist zo hard nodig hebt om je doelen te bereiken. Met een hoge ambitie alleen ga je geen succesvol project leiden, daarvoor heb je een “dwars” en divers team nodig. Waar mensen in zitten die goed zijn in het aanbrengen van structuur. Maar ook mensen die zakelijk zijn en die goed zijn om mensen met elkaar te verbinden, oog hebben voor elkaars wensen en eisen. Niemand heeft nog ervaring in het circulair aanbesteden. Hierdoor ben je al snel een pionier, waarbij het onvermijdelijk is dat je tegen veel hindernissen zult aan gaat lopen. Dat is niet erg, door obstakels in kaart te brengen kun je laten zien waar de kantelpunten zitten om het een volgende keer beter aan te kunnen pakken. Je hebt elkaar nodig om alle kleinere en grotere hindernissen te kunnen overwinnen.

Welke uitdagingen zijn tot nu toe in het circulaire proces naar voren gekomen?

Tijd is -of beter gezegd- kost geld. Vanuit de gemeente krijg je een vast budget om een project uit te voeren. Niet meer en niet minder. Een circulaire aanpak vraagt mede omdat het voor iedereen nog nieuw is, om meer tijd en energie. Meer tijd vormt zich uiteindelijk om in meer geld. Van het totale budget (1,7 miljoen) van de Parken komt elk deel uit een ander afdelingspotje. Heel overzichtelijk, maar lang niet even makkelijk als je alles moet verantwoorden. De Raad heeft uiteindelijk de verschillende budgetten beschikbaar gesteld en bij de verantwoording is het de bedoeling dat je niet teveel, maar ook niet te weinig uit gegeven hebt. Als je minder besteed loop je het risico het jaar daarop een kleiner budget te krijgen.

Niet alleen geld speelt een belangrijke rol in de omslag naar circulair ondernemen, ook het doorbreken van routines is niet altijd even gemakkelijk. Mensen zijn gewend geraakt aan de huidige manier van werken. Ze weten wat er van ze verwacht wordt en hoe ze dat aan moeten pakken. Nieuwe processen en werkwijzen zorgen voor onrust en worden liever vermeden. “We hebben geen tijd” is een veel gehoorde uitspraak. Waarom zouden ze het anders moeten doen? Juist het beantwoorden van die vraag kan een enorme uitdaging zijn. Het doorbreken van oude (vastgeroeste) gewoontes gaat niet altijd zonder slag of stoot. Het heeft ook geen zin om je hier heel druk over te gaan maken. Sommige processen duren wat langer en andere gaan sneller. Het gaat er om dat er beweging zit en dat we met elkaar leren dat veranderen niet “eng” is.

 

Overheden zijn nu vaak nog heel bang voor eventuele financiële risico’s als ze duurzaam of circulair gaan handelen. Het is juist de kunst om de kijken naar de winst (op langere termijn) die je daarbij kunt maken. De uitvoering van het totale project de Parken wordt over 6 jaar verdeeld en zou in eerste instantie ook aanbesteed worden voor die periode aan één aannemer. Aan de ene kant is dat heel goed, want door de langere looptijd van het contract kan een aannemer ook circulaire investeringen gaan doen. Echter een contract in de markt zetten waar niemand nog echt ervaring mee heeft opgedaan is ook een risico. Er is nu bewust gekozen om alleen de eerste twee jaar van het werk in een aanbesteding op te nemen. Misschien laten we hiermee circulaire kansen liggen maar aan de andere kant voelt het veel beter aan. Het is goed om wat compacter te gaan werken zodat we meer ervaring kunnen opdoen in deze nieuwe manier van werken. De ontwikkelingen op circulair gebied gaan nu echt razendsnel, misschien zijn er over twee jaar wel nieuwe ontwikkelingen en hele andere partijen die zich opwerpen als aannemer. Een ding is wel duidelijk geworden, aannemers zijn heel enthousiast over het circulair aanbesteden. En nee, dat is niet alleen omdat het “aannemers” zijn…

Circulariteit is niet makkelijk te vervatten in standaard regelgeving en richtlijnen. Het is maatwerk, afgestemd op de organisaties die erbij betrokken zijn en de kansen die er liggen in een project. Elke gemeente is weer anders georganiseerd, heeft een ander systeem en een andere budgetten. De gemeente Haarlem kiest nu bewust voor vier vaste huisaannemers. Dit biedt zekerheid voor aannemers en dus in theorie een goede kans om beter met circulariteit om te kunnen gaan. Processen gaan soepeler omdat een deel van de besluitvorming al heeft plaatsgevonden. Voor andere gemeenten is een dergelijke stap nog te groot. Dat is niet erg, hierdoor zijn er weer ander mogelijkheden en kansen als je een circulair proces wil opstarten.

Voor alle gemeenten geldt, dat de kansen op het gebied van circulariteit voor het oprapen liggen. We kunnen veel meer gebruik maken van materiaalstromen die vrijkomen. Denk hierbij alleen al aan al het beton, groen en asfalt die vrijkomen bij reconstructiewerkzaamheden. In het betonakkoord, dat recentelijk is ondertekend en waar veel bedrijven en gemeenten bij zijn aangesloten, gaat uit van het verhogen van het percentage bijmengen van oud beton bij de productie van nieuwe beton. Vanaf 2018 gaat het percentage van de huidige 2 procent naar 5 procent. Op zich is dat een verdubbeling maar het is volstrekt onvoldoende. Het is en prima eerste stap maar eigenlijk zou het percentage ieder daaropvolgende jaar moeten verdubbelen. Waardoor je in 2021 al op 80% zou kunnen komen. Ik heb het uit nieuwsgierigheid al even gevraagd aan onze betonleverancier. Het blijkt nu al goed mogelijk te zijn om betontegels te maken die uit 70% gerecycled materiaal bestaan. Ik heb gevraagd of misschien 100% mogelijk is. Inmiddels heb ik die betontegel op mijn bureau liggen! Een tegel die bestaat uit 100% gerecycled beton. Nou ja, 99% dan, er was toch nog een heel klein beetje cement nodig om hem de juiste stevigheid te geven.

Ook hier gaat het niet zozeer over geld. Een betontegel van gerecycled materiaal is misschien nu nog wel iets duurder, maar de bereidheid om hiervoor iets extra’s te betalen is er al wel.

Wat betekent circulariteit in dit proces voor jou?

Onder circulariteit versta ik ook bewust omgaan met de samenleving. Een maatschappelijke meerwaarde leveren. We vergeten nog weleens dat geld een middel is en geen doel. Maar ik word ook heel blij als leveranciers zelf enthousiast worden als een product 100% gerecycled kan worden. Dat ze trots zijn op hun geleverde product of dienst en ze hiermee hun vakmanschap hebben kunnen laten zien.

Bewust omgaan met de samenleving begint met mensen die durven om anders te denken en met die ambitie ook echt op pad gaan om het anders te doen.